Son günlerde "iyi tasarımı” ve "kötü tasarımı” tartışan birkaç makale ve blog gönderisi rahat görmüşümdür. Bizim işimize olduğu kadar diğerlerinin de işine rahatlıkla konumlanmış olan sözde "tasarımcılar”ın yargıları, sınıflandırmaları ve fikirleri beni iyice düşündürdü. Bir tasarım unsurunun"iyi” olarak derecelendirilmeyi hak edip etmediği, seçimler ve/veya kanılar tarafından biçimlendirilmiş öznel bir varlığın görüşü değil midir? Herhangi bir yerde, üzerinde tüm tasarımın neye bağlı kalabileceği ve kalması gerektiği gibi bir takım standartların ve kuralların yazılı olduğu bir taş mı vardır sanki?
"Güzellik görecelidir”
Bu tanıdık alıntı Yunanistan’da M.Ö. 3.yy’a kadar gitmektedir. Evet bu çok eski ancak eski olması bunu gerçek yapar mı? Belki yapmaz fakat ben buna inanıyorum. Ki bu sayısız bilge tarafından yüzyıllar boyu söylenegelmiştir ve bugün bile hala ayırt edilebilecek biçimde zamana karşı durmaktadır. Benjamin Franklin bu durumu şu şekilde açıklıyor:
"Güzellik, fikirden destek alan en ulvi egemenliğe benzer”
Ve David Hume’un makalesi "Ahlaki ve Siyasi” şunu içerir:
"Nesnelerdeki güzellik yalnızca onlar üzerine kafa yoran bir akılda var olur”
Anlatmak istediğim şey, güzellik tanımlamasındaki öznelliğe ille de dikkat çekmek değildir. Yine de güzel tasarım güzel olması amacıyla mı yapılır? Muhtemelen öyle. Wikipedia şunu belirtiyor:"Tasarım çoğu kez sanatın, veya amacı açıkça tanımlanmış sanatın daha titiz bir biçimi olarak görülür” Bu yolu biraz izlemek tasarımın sanat olup olmadığı tartışmasını filizlendirir. Bir grafik sanatçısı olarak ve müzik sanatçılığından grafik ve web sanatçılığına dönen biri olarak, iyi tasarımın aslında bir sanat olduğuna kararlı bir şekilde inanıyorum.
O halde sanat?
Sanat, algıların ve duyguların ilgisini çekecek şekilde, unsurların kasten ayarlandığı süreç veya üründür. (Wikipedia tekrar)
Açıktır ki, birinin algı ve duygularını çeken şey başkasında aynı etkiyi yaratmayabilir. Hatta uzak ihtimalle, herhangi iki kişi aynı sanat çalışmasına tam tamına aynı şekilde tepki verecektir. İnsan ırkının herhangi bir üyesinin benzersizliği, kendi içindeki mucize ve güzellikten kaynaklanmaktadır.
Özetlemek gerekirse. Eğer tasarım bir sanat biçimi olarak değerlendirilirse, ve sanat sadece onu kavrayan bireyin duygusal ve algısal yapısına bağlı olarak nitelendirilirse, o halde hiçbir kişinin, hiçbir grubun, hiçbir topluluğun veya birleşmenin muhtemelen onun sayesinde yaşadığımız bir "iyi tasarım” standardı öne sürmesi bir sebebe dayanmayacaktır.
Ama bu noktada karşımıza başka bir düşünce çıkıyor.
Tasarım, işlevsel ve estetik olarak memnuniyet verici şeylerin ikisini de oluşturmak için sarf edilen bilinçli bir çaba anlamına gelir.
İyi bir görünüme rağmen yapılan iş işlevsiz kalıyorsa hala iyi bir tasarım olarak düşünülemez. Doğru mu?
Örneğin, karışık gezinime sahip iyi görünümlü bir web sitesi asla "iyi tasarım” olarak düşünülemez. Aynı şekilde iyi örgütlenmiş, kullanıcı dostu ama korkunç görünüme sahip bir site de dereceye giremeyecektir.
O halde tasarımın sanattan farklı olarak işlevselliğin gerekliliği yüzünden bir takım değişmez kurallara hapsedilmiş olduğu anlamı mı çıkar?
Ne yazık ki, işlevselliğin bile öznel olabileceğini ifade ederim. Birisi başına epey bela alabilirken başka biri de kullanılabilirlik ile bir web sitesi dahil ederek teşhisi derhal koyabilir. Ve tekrar bireysellik oyuna dahil olur…
"İyi tasarım” belki de çoğunluk için estetik yönden memnuniyet verici işlevsel olandır. Bu durumda standartlar, en uygun paydada yapılanma eğilimde gibi görünüyorlardır ki bu da benim her zaman iyi sonuçlar doğurmayacağını ileri sürdüğüm şeydir.
Ben şahsen…
Estetik açıdan tatminkar, işlevsel ve ruhumun yaratıcı bir ifadesi olduğuna inandığım şeyi tasarlamayı seçtim. Şayet bunu tasarlamada başarılı olduysam, bunu "iyi tasarım” diye adlandırıyorum. Şimdiye dek, müşterilerim ve görüşlerine saygı duyduğum insanlar bunu aynı şekilde tanımladı. Sonuçta benim için asıl anlamı olan şey budur.
Ancak bu sadece benim görüşümdür.
Ya sizinki?
